کد مطلب:14275 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:2

گنجینه پرسمان » احكام

دختر و پسري با هم ارتباط نامشروع در حد زنا داشته اند كه پس از مدتي ، دختر به علت ابتلاء به بيماري ايدز، فوت مي كند، پزشكي قانوني نيز ابتلاء پسر به اين ويروس را پس از سه سال از گذشت موضوع تأييد مي نمايد; اولياي دم دختر عليه پسر به اتهام قتل عمدي شاكي مي شوند حال آيا اصلاموضوع قتل و اين كه عمدي است يا شبه عمدي مطرح مي باشد يا خير؟ در صورت علم پسر به ابتلاء خودبه ويروس ايدز در زمان نزديكي با دختر، آيا اين عمل را مي توان از مصاديق آلت نوعا كشنده تلقي كرد يااين كه عمل ارتكابي شبه عمد مي باشد؟

پاسخ سؤال اول
ظاهرا اگر پسر در هنگام نزديكي با دختر از ابتلاء خود به ويروس ايدز خبر داشته است و احراز شده باشد كه مرگ دختر به واسطه آلودگي به اين ويروس از طريق اين پسر بوده است ، قتل از نوع عمد است ودر صورت عدم اطلاع پسر از آلودگي خود در اين فرض ، بنابر نظر مراجع عظام ، قتل از نوع شبه عمداست .
سؤال
اگر كسي مبتلا به ويروس ايدز باشد و از بيماري خود خبر نداشته و عملي انجام دهد كه موجب انتقال ويروس به فرد ديگري شود كه منجر به مرگ وي گردد، آيا قتل از نوع خطاي محض است يا شبه عمد؟1

آيت الله العظمي ناصر مكارم شيرازي
«در صورتي كه قتل عرفا به او اسناد داده شود از قبيل شبه عمد است .»

آيت الله العظمي سيد عبدالكريم موسوي اردبيلي
«در مفروض سؤال ، ظاهرا شبه عمد است .»
آيت الله العظمي حسين نوري همداني
«در فرض مسأله قتل از نوع خطاي محض است .»

پاسخ سؤال دوم
اما در رابطه با اين سؤال كه آيا اين عمل از مصاديق آلت نوعا كشنده است يا خير؟ پاسخ آن است كه بلي از مصاديق آن است .
بنابراين در صورتي كه پسر، علم به ابتلاي خود به ايدز را داشته است و با اين علم ، با دختر نزديكي كرده است ، حتي اگر قصد قتل وي را هم نداشته است ، قتل از نوع قتل عمد است .
لازم به ذكر است ، اگر پسر با علم به آلوده بودنش به ايدز با دختر نزديكي كرده است ليكن مدعي است مسري بودن و يا كشنده بودن اين بيماري را نمي دانسته است ، اين ادعا از وي پذيرفته نمي شود وقتل او عمدي است لكن اگر چنين مطلبي (عدم علم پسر به سببيت ايدز براي مرگ ) از قرائن و شواهد،ثابت گردد، حكم به قتل عمد مشكل است و ظاهرا قتل او از نوع شبه عمد خواهد بود:
براي اطلاع از مباني و مستندات اين مطلب تحقيق نسبتا جامعي در اين مركز صورت گرفته است كه همراه فتاوي مراجع عظام به پيوست ارسال مي گردد.

گروه تحقيقات جزايي
پيوست
سؤال
الف . اگر كسي عمدا ديگري را مبتلا به بيماري ايدز نمايد، چون اين بيماري فورا كشنده نبوده و در اثرمرور زمان و ضعف قواي دفاعي بدن موجب مرگ شده يا اين كه حتي احتمال مهار بيماري يا معالجه مي رود سرايت دهنده مشمول چه حكمي خواهد بود و مجازات او چگونه خواهد بود؟ منظور اين است كه آيا اين عمل قتل عمدي است ، شروع به قتل عمدي ، ايراد صدمه بدني عمدي و ... چنانچه جرم ديگري باشد وبعدا موجب قتل يا نقص عضو گردد حكم قضيه چگونه خواهد بود؟
...

پاسخ
الف . صاحب جواهر (ره ) آورده اند كه اگر كسي به ديگري غذاي مسموم بدهد تا او بخورد و سم به گونه اي باشد كه نوعا و غالبا كشنده باشد يا قصد قتل او را بدين وسيله داشته يا مرضي را براي او به دنبال بياورد و خورنده به واسطه آن فوت نمايد... در صورتي كه خورنده علم به حال نداشته است ، براي ولي حق قصاص وجود دارد. به خلاف صورتي كه خورنده علم به مسموميت غذا داشته و مميز و مختار هم بوده كه در اين صورت قصاص و ديه ثابت نمي باشد.2
حضرت امام (ره ) در تحريرالوسيله آورده اند كه اگر كسي طعام مسمومي را (كه علم به مسموميت آن دارد)3 را در جلو كسي بگذارد و سم به گونه اي باشد كه مثل او را مي كشد و يا قصد قتل وي را از اين طريق داشته باشد و خورنده علم به حال نداشته باشد پس بخورد و بميرد، قصاص بر او ثابت است ....4و بعدا اضافه كرده اند اگر خورنده علم به سم داشته و متعمدا و با اختيار اقدام به خوردن آن كرده قصاص و ديه اي ثابت نيست .
نظير همين بيان در كلام بعض ديگر از فقها5 هم آمده است و ظاهرا اشكالي در آن نيست . لذا دراموري مانند آلوده كردن ديگري به ويروس ايدز در فرض سؤال (آلوده كردن ديگري به عمد) چنانچه مرگ به علت اين انتقال و سرايت بوده باشد و سرايت هم به نحو مباشرت جاني و يا تسبيب از ناحيه اوبه نحوي كه اقوي از مباشرت باشد صورت گرفته است انتساب و استناد قتل به منتقل كننده تمام است واين كه اين بيماري فورا كشنده نيست و يا احتمال مهار و معالجه آن وجود دارد مانع از اين استناد وانتساب نمي باشد. بلكه حتي در صورت عدم علم و عمد چنانچه استناد مرض يا فوت به اين عمل ثابت شود منتقل كننده ضامن خواهد بود.
لذا با تحقق فوت به حسب مورد، موجب قصاص و يا ديه خواهد بود كما اين كه در صورت عدم تحقق مرگ مجني عليه ، مشمول ايراد صدمه عمدي است و حسب مورد، موجب قصاص مادون نفس ياديه مي باشد.
در ذيل استفتائاتي كه در اين زمينه از محضر بعض مراجع شده است به نظر مي رسد.

سؤال
افرادي داراي بيماري هاي لاعلاج ، كشنده و مسري هستند، از طرفي با توجه به اين كه برخي ويروس هاسبب نقص و اختلال هايي در سيستم هاي بدن مي شود بفرماييد:
در صورتي كه فرد داراي بيماري كشنده عمدا ديگري را آلوده كند و فرد آلوده در اثر همين بيماري فوت كند آيا كشنده بودن بيماري آلت قتاله محسوب مي شود و آيا وي مرتكب قتل شده و ضامن مي باشد؟6

آيت الله العظمي سيد علي خامنه اي
در فرض سؤال اگر فوت مستند به بيماري مذكور (كه شخصي عمدا وارد بدن متوفي كرده )باشدحكم قتل را دارد.
آيت الله العظمي محمدتقي بهجت
ظاهر اين است كه از باب تسبيب باشد نه قتل مباشري ولي اقسام عمد و شبه عمد و خطاء در آن مي آيد و همچنين موارد ثبوت ضمان و لا ثبوت آن .
آيت الله العظمي محمد فاضل لنكراني
در فرض سؤال كه بيمار عمدا ديگري را آلوده مي كند و فوت ديگري مستند به اوست وي مرتكب قتل شده است و بعيد نيست در صورتي كه علم به موضوع داشته است از مصاديق قتل عمدي باشد.

سؤال
يكي از راه هاي انتقال بيماري هاي كشنده و مسري خوني (مانند ايدز) استفاده از وسايل تزريق يا تيغ مشترك مي باشد كه طبق مقررات و ضوابط جاري كشور ممنوع مي باشد اگر آرايشگر يا آمپول زن يا... دراثر بي احتياطي و بي مبالاتي در استفاده از وسايل انتقال دهنده ميكروب باعث آلوده شدن خون افراد و درنهايت فوت آن ها شود حكم ضمانت آرايشگر يا آمپول زن يا... در دو فرض آگاهي وي از آلودگي وسيله مشترك و مسري بودن آن و عدم آگاهي وي چيست ؟ و نيز تكليف ديه فرد فوت شده چيست ؟7

آيت الله العظمي محمدتقي بهجت
با استناد فوت به تقصير آرايشگر يا آمپول زن او ضامن ديه است .
آيت الله العظمي سيد علي سيستاني
اگر استعمال كننده آگاه به آلوده بودن وسيله بوده و مي دانسته كه اين گونه استعمال عادتا سبب فوت مي شود حق قصاص براي اولياي مقتول ثابت است در غير اين صورت استعمال كننده ضامن ديه است و بايد كفاره هم بدهد.
آيت الله العظمي سيد عبدالكريم موسوي اردبيلي
پس از اثبات استناد مرض يا فوت به اين عمل در مفروض سؤال كه استفاده كننده از وسايل ،بي احتياطي و بي مبالاتي داشته ضامن است ولو علم به آلودگي نداشته باشد.

عمد يا شبه عمد بودن قتل توسط ويروس ايدز
اما اين كه قتل از نوع عمد مي باشد و يا شبه عمد به اموري بستگي دارد كه عبارتند از:
1 ـ آيا انتقال دهنده بيماري قصد قتل طرف مقابل را از اين طريق داشته است يا نه ؟
2 ـ آيا ويروس ايدز ولو در طول زمان نوعا كشنده است يا خير؟
چنانچه احراز شود كه انتقال دهنده بيماري ، قصد قتل مجني عليه را داشته است ، مورد جنايت ظاهرا از نوع قتل عمد مي باشد زيرا بنابر نظر مشهور فقهاء حتي اگر آلت مورد استفاده در قتل نوعا هم كشنده نبوده باشد چنانچه با قصد قتل ، فعل جاني منجر به قتل گردد قتل از نوع عمد مي باشد و روايات هم بر اين مطلب دلالت مي كند.
اما چنانچه انتقال دهنده بيماري اگر چه عمدا بيماري را به وي منتقل كرده است ولي قصد قتل مجني عليه را نداشته است در اين صورت بايد ديد آيا ويروس ايدز ولو در طول زمان نوعا و غالبا كشنده مي باشد يا خير؟ بعضي از فقها8 با استناد به اين كه كشنده بودن ايدز به طور صددرصد يا غالبي ، قطعي نيست فرموده اند:
در چنين مواردي فقط ديه ثابت است وقتل عمد ثابت نمي شود.9
ولي ظاهرا تشخيص اين كه ويروس ايدز غالبا كشنده است يا خير، امري تخصصي است و مانند امرتقويم ، مرجع در تشخيص آن متخصصين امين مي باشند و بنابر اعلام رسمي اداره مبارزه با ايدز اين بيماري كشنده است و تا به امروز امكان درمان آن وجود ندارد.10
ظاهرا بر اساس همين ديدگاه حضرت آيت الله بهجت در پاسخ از سؤالي در مورد ايدز فرموده بودنداقسام عمد و شبه عمد و خطا در آن مي آيد11 و حضرت آيت الله فاضل در مورد انتقال عمدي بيماري ايدز فرمودند بعيد نيست در صورتي كه علم به موضوع داشته باشد از مصاديق قتل عمدي باشد.
و حضرت آيت الله سيستاني در پاسخ به سؤالي در مورد كسي كه با استعمال آمپول يا... كه آلوده بوده و سبب مرگ شده فرمودند:
اگر استعمال كننده آگاه به آلوده بودن وسيله بوده و مي دانسته كه اين گونه استعمال عادتا سبب فوت مي شود حق قصاص براي اولياي مقتول ثابت است . ايشان همچنين در جواب سؤال ديگري آورده اند كه اگر شخص در آن وقت ملتفت بوده به اين كه كار او عادتا موجب هلاكت مي شود قصاص لازم است .12
از آنچه گذشت روشن مي شود كه در ديدگاه اين فقيهان ، در فرض مسأله مورد بحث كه جاني عمداديگري را آلوده به ويروسي كرده كه نوعا كشنده مي باشد و سبب مرگ وي شده است ، صرف آن كه جاني از آلت قتاله استفاده كرده و قصد فعل (آلوده كردن مقتول ) را نيز داشته است ، موجب تحقق عنوان قتل عمد نيست ، لذا بعضي از اين بزرگان در فرض اين مسأله ، انواع قتل عمد، شبه عمد و خطا را مطرح فرموده بودند و بعضي ديگر با صراحت ، علم جاني به آلودگي و علم او به اين كه ، اين گونه استعمال عادتاسبب فوت مي شود و يا بحث التفات او را، در تحقق عنوان قتل عمدي مطرح كرده اند. سؤالاتي كه دراينجا مطرح مي شود آن است كه :
ملاك در تحقق قتل عمد و غيرعمد در فرض مسأله چيست و آيا اموري چون علم و التفات جاني مؤثر در عمد و خطا مي باشد يا نه و بر فرض تأثير اين امور، چنانچه علم و يا التفات جاني احراز نگرديدو وي مدعي عدم العلم و يا عدم التفات بوده باشد، تكليف چيست ؟
همچنين مراد از آلت قتاله بودن چيست ؟ آيا مراد اين است كه چنين چيزي در مورد غالب مردم كشنده باشد يا مراد اين است كه در موردي كه اين جنايت اتفاق افتاده است اين فعل كشنده باشد؟
براي روشن شدن جوانب اين امر و به دليل اهميت كبراي اين بحث ، براي استفاده قضات فاضل ومحترم به شكل اجتهادي ، گزيده و خلاصه اي مربوط با اين بحث را از دروس خارج مقام معظم رهبري دام ظله العالي كه به شكل متقن و مبسوط به آن پرداخته اند آورده مي شود. ايشان مي فرمايند:
خلاصه درس آيت الله خامنه اي در مورد ملاك قتل عمد و شبه عمد
1. اين نكته ظاهرا مورد تسالم فقهاء است كه اگر جاني قصد قتل نداشته ولي قصد فعل داشته و از ابزار غالبا كشنده استفاده كرده ، قتل عمد به شمار مي آيد.
اشكال : قوام قتل عمد به قصد قتل است و اساسا عمد به معناي قصد است ، پس چگونه مي توان اين مورد را قتل عمد شمرد در حالي كه قصد قتل در كار نبوده است .
پاسخ : در اين گونه موارد خطير، عرف قصد سبب را به منزله قصد مسبب مي داند، يعني عرف در اين موارد نمي پذيرد كه با التفات به كشنده بودن آلت ، قصد سبب از قصد مسبب جدا باشد.
2. به طور كلي اين مسأله چند حالت دارد:
1/2 ـ قصد فعل منتهي به قتل + علم به سببيب نوعي و غالبي + عدم قصد قتل
2/2 ـ قصد فعل منتهي به قتل + عدم علم به سببيت نوعي و غالبي + عدم قصد قتل
3/2 ـ قصد فعل منتهي به قتل + عدم علم به سببيت نوعي و غالبي + قصد عدم قتل
4/2 ـ قصد فعل منتهي به قتل + غفلت از سببيت نوعي و غالبي نه جهل نسبت به آن
3. سؤال مهمي كه در اينجا مطرح مي شود آن است كه آيا علم به سببيت (= غالبا كشنده بودن )براي تحقق قتل عمد لازم است يا نه ؟ آيا اگر جاهل يا غافل از سببيت هم باشد، قتل عمد به حساب مي آيد.
بايد ملاحظه كنيم كه آيا روايات همه اين شقوق را شامل مي شود يا نه ؟
4. بررسي روايات :
1/4 ـ عن ابي عبدالله عليه السلام قال : «سألناه عن رجل ضرب رجلا بعصا فلم يقلع عنه الضرب حتي مات ايدفع الي ولي المقتول فيقتله ؟ قال : نعم ولكن لايترك يعبث به ولكن يجيز عليه بالسيف .»13
در مورد اينگونه اطلاقات ممكن است گفته شود در جايي كه اطلاق ، فرد واضح و روشني داردكه ابتدا به ذ